Osoba uzależniona, która nie podejmuje leczenia, czesto jest kłopotliwym, zawstydzającym i budzącym lęk tematem wśród członków rodziny. Samo nazwanie i uświadomienie problemu sobie jest trudne, zaś rozmowa z dzieckiem o uzależnieniu jednego z rodziców wydaje się być niemożliwa. Czy warto unikać rozmów z dziećmi o uzależnieniu członka rodziny lub innej osoby znaczącej „dla dobra dziecka”?
Unikanie rozmów z dzieckiem o uzależnieniu bliskiej osoby
Dziecko widzi. Zamykanie drzwi przed dzieckiem, czy zamykanie dziecka w pokoju nie uchroni go przed doświadczaniem wydarzeń w domu. Takie zachowanie jeszcze bardziej może wzmocnić poczucie winy i lęku. Dziecko ma wyobraźnię i wystarczającą wiedzę o świecie, aby słysząc krzyki zza drzwi pomysleć, że tatuś krzywdzi mamę (lub odwrotnie), a gdy jest dodatkowo zamykane w takiej sytuacji samo w pokoju może sobie to wytłumaczyć, że to jego wina, że rodzice się kłócą, a tato czy mama pije. Brak rozmowy, chronienia i wspierania dziecka w rozumieniu sytuacji rodzinnej, w jakiej się znajduje, może doprowadzić do zaburzeń ról w domu. Osoba uzależniona chce, aby wszyscy dookoła się jej podporządkowali. Niewłaściwe postawy pozostałych członków rodziny często doprowadzają do sytuacji, w której to dziecko opiekuje się całym gospodarstwem – stereotypowo ojciec pije, matka zajmuje się ojcem (wygląda za nim, martwi się, nie może miejsca znaleźć, a jak już pijany wróci to albo się z nim kłóci, albo go myje, ubiera, załatwia za niego jego sprawy). W takiej sytuacji to dziecko musi pamiętać, aby obiad był ugotowany (w starszym wieku samo gotuje), dom posprzątany, zakupy zrobione…
W rodzinie z problemem alkoholowym (lub innym uzależnieniem) dzieci często cierpią na zaburzenia emocjonalne, mają zniekształcony, silnie zaniżony obraz własnej osoby, zmuszone są przedwcześnie przejąć role dorosłych, gdy tamci zajęci są zagłebianiem się w chorobę uzależnieniową. Świadomość, co dzieje się w domu, gdy jedna z dorosłych osób jest uzależniona od alkoholu, narkotyków, komputera czy innnych substancji lub czynności, pozwala uniknąć patologii zachowania. Drugiego dorosłego uchroni przed współuzależnieniem, a tym samym umożliwi zadbanie o dzieci.
Jak rozmawiać z dziećmi o uzależnieniu?
Szczera rozmowa, dostosowana do wieku dziecka to właściwy i zdrowy sposób na to, aby mimo problemu uzależnienia w domu, dziecko mogło cieszyć się dalej dzieciństwem. Wystarczy jeden zdrowy dorosły, który będzie okazywać wsparcie, zapewni bezpieczeństwo i zrozumienie, aby osoba o trudnej sytuacji w dzieciństwie mogła czerpać prawidłowe wzorce i unikność większości zaburzeń związanych np. z życiem z uzależnionym rodzicem. Jak tego dokonać?
Nastaw się na prawdę i szczerość. Powtórzę się – dziecko widzi i słyszy. Dzieci są znacznie bardziej wrażliwe na mowę niewerbalną, niż dorosłym się wydaje. Jeżeli dziecko zadaje pytania – odpowiadaj najprościej, jak się da. Gdy będzie potrzebować więcej informacji, dziecko wróci z kolejnym pytaniem. Dziecko może nie pytać, wówczas to po stronie dorosłych leży, aby z dzieckiem porozmawiać i je uspokoić, zmniejszyć poziom odczuwanego lęku i wstydu.
Edukuj na temat uzależnienia. W tej sytuacji sam musisz zdobyć lub poszerzyć wiedze na temat uzależnienia korzystając z grup edukacyjnych lub dobrej literatury. Im dziecko będzie więcej wiedziało o chorobie uzależnieniowej, tym lepiej w wieku dorosłym będzie sobie radziło ze swoimi emocjami wobez osób uzależnionych. Zmniejsza się też ryzyko uzależnienia samego dziecka, gdy ma takie wsparcie choćby od jednego rodzica.
Przygotuj się do takiej rozmowy. Miejsce i czas są bardzo ważne. Gdy dziecko będzie się czuło bezpiecznie, a i Ty masz pewność, że nikt waszej rozmowy nie zakłóci, będziecie w stanie porozmawiać i wyczerpać temat w zależności od zapotrzebowania dziecka. Przed rozmową, musisz wiedzieć, co chcesz przekazać dziecku, w jakiej formie to zrobić. Stwórz dobrą atmosferę. Miejsce ma być komfortowe dla Ciebie i dziecka – może to być pokój dziecka. Jeżeli dziecko chce rozmawiać pod kołdrą, przystań na to, ale rozmowę postaraj się tak poprowadzić, aby dziecko było na tyle pewne siebie, aby spod kołdry wyszło. Nie składaj dziecku obietnic, których nie jesteś w stanie spełnić.
Jeżeli twój partner/partnera jest agresywny/a i stosuje przemoc wobec dzieci – poinstruuj je, co mają wówczas zrobić. Zapisz w widocznym miejscu numer telefonu na policję. Umów się z kimś bliskim, do kogo dziecko będzie mogło się udać, aby uniknąć pijackiej awantury ze strony uzależnionego rodzica.
Nie bój się korzystać z pomocy grup wsparcia oraz pomocy poradni leczenia uzależnień dla siebie czy swoich dzieci. To nie wstyd mieć w domu chorą osobę. Wstyd może być wtedy, gdy nic się nie robi, aby takiej osobie pomóc.