Przy tak dużej i łatwej dostępności różnych środków psychoaktywnych nietrudno jest nie tylko uzależnić się od danej substancji, ale i znaleźć dla niej zastępstwo, zamiennik albo uzupełnienie „haju”. Używanie naprzemienne narkotyków, alkoholu czy leków o podobnym bądź zupełnie różnym działaniu nazywa się uzależnieniem mieszanym. Czym się charakteryzuje i jak się leczy uzależnienie mieszane? – o tym w poniższym artykule.

Specyfika uzależnień mieszanych

Ludzie używają środków psychoaktywnych najczęściej w celu zmiany, poprawy nastroju. Zarówno alkohol, narkotyki, dopalacze, ale także leki brane niezgodnie z zaleceniem lekarza wpływają w dany sposób na działanie układu nerwowego, a zatem na funkcjonowanie człowieka w ogóle – myślenie, zachowanie, przeżywanie uczuć czy bólu fizycznego. O uzależnieniu mieszanym mówi się wówczas, gdy dana osoba zażywa więcej niż jedną substancję psychoaktywną. Może używać ich jako zamienniki, ale także w celu zwiększenia i przyspieszenia działania. Możliwe jest występowanie uzależnienia od środków mających zupełnie odmienne działanie. Przykładowo po uspokajających i wyciszających substancjach, jak alkohol czy niektóre leki, można zażyć psychostymulujące narkotyki, jak kokaina czy amfetamina – i odwrotnie. Aby zmniejszyć napęd, wyciszyć się Relanium.

Niebezpieczeństwo, jakie kryje się pod używaniem kilku różnych substancji, to wzmacnianie iluzji, że uzależnienie nie jest tak głębokie, że kontroluje się swoje picie czy branie. Używanie leków uspokajających, nasennych czy wzmacniających pozwala łagodniej odczuwać konsekwencje spożywanego w nadmiarze alkoholu. Ponadto może występować tak zwana tolerancja krzyżowa w przypadku używania substancji z tej samej kategorii (o podobnym działaniu na układ nerwowy). Wysoka tolerancja na jedną substancję może podwyższać odporność na inna substancję tej samej grupy farmakologicznej.

O uzależnieniu mieszanym mówi się w sytuacji, kiedy schemat przyjmowania zamiennego lub łączenia danych substancji jest częsty i stały. Sporadyczne łączenie lub zastępowanie narkotyków wymaga dokładniejszej diagnozy, aby stwierdzić rozwój uzależnienia mieszanego.

Psychoterapia uzależnień mieszanych

Od swoich pacjentów często słyszę „zajmijmy się najpierw uzależnieniem od alkoholu, a później popracujemy nad uzależnieniem od leków”. Oczywiście jest to niemożliwe, a takie działanie osób uzależnionych ma raczej na celu pozostawienie sobie chociaż jednej substancji, którą będzie można używać. W przypadku uzależnienia od kilku substancji o podobnym działaniu psychoterapia koncentruje się na utrzymaniu abstynencji od wszystkich środków psychoaktywnych. Ważne jest, która substancja była zażywana jako pierwsza i w jakich okolicznościach doszły pozostałe uzależnienia. Nieprawdą jest leczenie uzależnienia analogicznie czy chronologicznie do jego rozwoju.

W uzależnieniu od kilku różnych substancji ważny jest prawidłowo przeprowadzony detoks. Oczyszczenie organizmu ułatwia pracę terapeutyczną, chociaż prawdopodobnie działanie substancji psychoaktywnych na organizm wciąż jest aktywne. Leczenie odwykowe od kilku substancji można oprzeć na terapii alkoholizmu, jednak wymaga większej uwagi i doświadczenia od terapeutów.

Psychoterapia koncentruje się na kompleksowym leczeniu, badaniu przyczyn i konsekwencji nałogu, a przede wszyskim na rozwoju osobistym – odbudowaniu życia emocjonalnego, poprawie kontaktu ze sobą i z innymi ludźmi, odnalezieniu własnej tożsamości, rozwoju mocnych stron.